Trabzon ve çevresinin Ermenilere verilmesini ya da bölgede bir Pontus Rum Devleti kurulmasını önlemek için İstanbul’da Trabzon ve Havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti kurulmuştu. Cemiyet daha sonra Lazistan olarak bilinen bölgede şubeler açmış ve Rize’yi bölgenin merkezi kabul ederek çalışmalarını Rize şubesinde yoğunlaştırmıştı. Osmanlı Hükümetleriyle uyum içinde çalışmalarını sürdüren bu Cemiyet Osmanlı Devleti’ne bağlı olduklarını, fakat bölge farklılıklarına göre yerel yönetimlerine geniş yetkiler tanınmasını savunmaktaydı. Cemiyetin bu görüşü, bağımsız bir Pontus-Rum Devleti kurmanın güçlüğü karşısında padişaha bağlı özerk bir yönetimin kendileri için de uygun olduğunu savunan Giresun Metropoliti Lavrandios gibi bazı Rum çevrelerinin de desteğini almıştı. Ulusal birliğin sağlanmasında kendisini dışarıda tutan bu cemiyet Sivas Kongresi’nden sonra Hürriyet ve İtilaf Fırkası ile birleşmiş ve İngiliz etkinliğine girmişti.
Mondros Anlaşmasının 24 Maddesine göre Müttefikler Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Harput ve Sivas’tan oluşan Vilayet-i Sitte Bölgesini gerekli gördüklerinde işgal edebileceklerdi. Müttefiklerin ve Ermeni Patriğinin çalışmaları Bölgenin Ermenilere verilmek istendiğini gösteriyordu. Bu gelişmeler üzerine Doğu kökenli Osmanlı milletvekilleri Meclis içinde Şark Vilayetleri Grubunu oluşturup ortak bir çalışma içine girmişlerdi. Avrupa’nın yetkili çevrelerine yönelik yaptıkları çalışmalarla Doğu Anadolu nüfusunun Müslüman olduğunu ve Ermenilere vermenin haksızlık olacağını savunuyorlardı. Bunlardan Erzurumlu Hoca Raif Efendi ile Diyarbakırlı Süleyman Nazif öncülüğünde bir ekip 4 Aralık 1919’da, Doğu Anadolu’daki Müslüman halkın hukukunu korumak için İstanbul’da Vilayat-ı Şarkıye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti adında bir örgüt kurmuşlardı. Cemiyetin başkanlığına Eski Bitlis Valisi Mahmut Nedim, yönetim kurulu üyeliklerine de Diyarbakır Milletvekili Rasim, eski Beyrut Valisi İsmail Hak
Yorumlar
Yorum Gönderme